Bảo tồn bãi sá sùng ở Quan Lạn-Bài toán cần lời giải?

(21/06/2017 12:00:00 SA)

Nghề khai thác sá sùng là nghề đem lại sinh kế cho khoảng 70% hộ dân sống quanh

các bãi sá sùng ven biển tỉnh Quảng Ninh.

Đời sống đổi thay từ nghề khai thác sá sùng

Ở Quảng Ninh, sá sùng có ở khắp các bãi triều ven biển, nhưng ngon nhất và nổi tiếng nhất là sá sùng ở Vân Đồn, đặc biệt là sá sùng tại các bãi triều của Quan Lạn, vì tại đây cát trắng, sạch, cho con sá sùng mình sáng màu. Theo nghiên cứu, thịt sá sùng có vị ngọt, chứa nhiều dưỡng chất cần thiết cho sức khỏe con người, vì thế từ xa xưa, sá sùng đã được xếp vào hàng những loại thực phẩm và thuốc có tác dụng bổ dưỡng cao cấp, thậm chí được mệnh danh là “địa sâm” (sâm đất).

Nghề khai thác sá sùng là nghề rất thô sơ, chỉ cần có sức lao động là có thể tham gia khai thác Sá Sùng, chính vì vậy trẻ em và phụ nữ đều có thể tham gia (phụ nữ chiếm trên 75% còn lại nam giới chiếm dưới 25%), một số em học sinh cũng xuống bãi khai thác Sá Sùng giúp gia đình lấy tiền mua sách vở vào dịp ngày nghỉ lễ và nghỉ hè. Có thể nói nghề khai thác sá sùng là nghề đem lại sinh kế cho khoảng 70% hộ dân sống quanh các bãi Sá Sùng ven biển tỉnh Quảng Ninh (chủ yếu là các hộ nghèo, những người không có điều kiện về vốn và phương tiện khai thác trên biển).  Tại Quan Lạn, người dân bám biển đảo chính cũng nhờ nguồn lợi sá sùng, nhờ có sá sùng mà kinh tế ở đây phát triển, bộ mặt đời sống của bà con ngư dân thay đổi rõ rệt, một số bà con ngư dân trong đất liền không có nghề nghiệp cũng muốn đăng ký hộ tịch ở đây, đây cũng là một biểu hiện tốt đối với phát triển kinh tế-xã hội và an ninh biển đảo ở tỉnh Quảng Ninh.

Khai thác sá sùng chịu phụ thuộc rất nhiều vào con nước thủy triều, vì vậy khai thác Sá Sùng tách thành hai vụ khác nhau; Vụ chính bắt đầu từ tháng 2-7 hàng năm; Vụ phụ bắt đầu từ tháng 8-12, xong năng suất khai thác vụ phụ thường thấp hơn do Sá Sùng bé và ít hơn.

 Do giá trị cao,  mỗi kg sá sùng tươi có giá từ 200.000đ – 300.000đ nên thời gian gần đây tại Quan Lạn xuất hiện phương pháp khai thác sá sùng mới, người dân địa phương gọi là soi mồi. Phương pháp khai thác này tuy là làm thủ công bằng sức người nhưng cách thức khai thác tạo thành rãnh liên tục, trải dài, sâu, đang làm biến đổi bãi triều. Sản lượng khai thác bằng phưng pháp soi mồi cao hơn nhiều so với phương pháp khai thác bằng truyền thống của ngư dân địa phương. Khai thác bằng phương pháp soi mồi, trung bình mỗi ngày mỗi người thu được 4 – 5 kg/ngày, có thời điểm khai thác được 7 -8 kg/ngày, thu nhập khoảng 1,5 – 2 triệu đồng/ ngày. Cùng với đó, là sự giảm sút của những người khai thác truyền thống.

Đối mặt với thách thức

Kết quả khảo sát, tính toán của dự án ‘Nghiên cứu xây dựng cơ sở khoa học cho việc sử dụng bền vững nguồn lợi Sá Sùng và Bông Thùa tỉnh Quảng Ninh” năm 2005 cho thấy; bãi Sá Sùng Quan Lạn khả năng cho phép khai thác bền vững khoảng 40,3 tấn/năm, thực tế khai thác 44,8 tấn/năm (vượt ngưỡng cho phép khai thác bền vững 4,5 tấn/năm). Đây là một khó khăn, thách thức trong việc bảo vệ bảo vệ nguồn lợi sá sùng tự nhiên.

Như vậy, nguồn lợi sá sùng là sinh kế để người dân có thể sinh sống và phát triển trên đảo Quan Lạn và là điều kiện để người dân có thể bám đảo có ý nghĩa về mặt an ninh, quốc phòng. Tuy nhiên, hiện nay nguồn lợi sá sùng đang dần bị suy giảm do xuất hiện những phương thức khai thác không bền vững. Nhiều người dân tại Quan Lạn đã và đang nhận thức đúng điều này và thay đổi cách khai thác của mình để bảo vệ nguồn lợi sá sùng – nguồn lợi mang lại cuộc sống cho họ bấy lâu nay. Tuy nhiên, một bộ phận người dân chưa ý thức được vấn đề này nên công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cộng đồng ngư dân trong việc khai thác hợp lý và bảo vệ nguồn lợi sá sung rất quan trọng. Chính quyền địa phương nên chỉ đạo để bà con khai thác theo đúng mùa vụ và hoàn nguyên môi trường sau khi khác thác để đảm bảo được hiệu quả kinh tế và bảo vệ nguồn lợi sá sùng.

Vũ Thị Hồng Ngân