QUY HOẠCH KHÔNG GIAN THỦY SẢN NỘI ĐỒNG/VEN BIỂN

(11/08/2019 12:00:00 SA)

Ø Tầm quan trọng của việc lập một kế hoạch tốt để thực hiện EAM/SP thành công

Để sử dụng cách tiếp cận dựa trên không gian và hệ sinh thái phục vụ hoạt động quản lý nghề cá, cần xây dựng một kế hoạch hợp lý bao gồm các nội dung cụ thể đã được đề cập trong chiến lược chi tiết nhằm bảo tồn, phục hồi và tăng cường nguồn lợi thủy sản.

Một kế hoạch EAM/SP (Cách tiếp cận về quản lý/Quy hoạch không gian dựa trên hệ sinh thái) tốt gồm các yếu tố sau:

·        Tầm nhìn

·        Mục tiêu tổng quát

·        Mục tiêu cụ thể, chỉ số và mốc chuẩn

·        Các hành động quản lý

·        Mối liên hệ giữa các yếu tố này được minh họa trong hình dưới đây:

Ngoài những yếu tố cơ bản này, một kế hoạch EAM/SP tốt cũng có thể bao gồm các mô tả về a) Thông tin cơ bản về nguồn lợi và khu vực quản lý (MA); b) Các mối đe dọa chính đối với nguồn lợi và các vấn đề liên quan đến công tác quản lý nguồn lợi; c) Việc tuân thủ quy định của những người sử dụng nguồn lợi; d) Số liệu về nguồn lợi và nhu cầu thông tin (bao gồm cả nguồn dữ liệu, thông tin còn thiếu, v.v.); e) Các phương án tài chính để thực hiện kế hoạch; f) Công tác truyền thông liên quan đến các nỗ lực lập kế hoạch, cũng như việc sửa đổi kế hoạch, thực hiện và giám sát (có liên quan đến chiến lược truyền thông); và g) Đánh giá/sửa đổi kế hoạch (kèm theo bản mô tả về tần suất đánh giá).

Ø Tầm nhìn, Mục tiêu tổng quát và Mục tiêu cụ thể

Tầm nhìn

Xây dựng một tầm nhìn mạnh mẽ dựa trên các đặc điểm của khu vực quản lý (MA) là rất quan trọng đối với một kế hoạch EAM/SP hiệu quả.

Xây dựng tầm nhìn: Một tuyên bố tầm nhìn thể hiện tương lai mà một khu vực MA hướng đến, tức là bạn mong muốn khu vực quản lý của mình trông như thế nào sau khi thực hiện chương trình quản lý? Cả người quản lý và các bên liên quan tham gia phát triển kế hoạch EAM/SP cần nhất trí về tầm nhìn xây dựng cho khu vực quản lý (MA) đó; tầm nhìn thường được xây dựng cho khoảng thời gian phổ biến là 10 (mười) năm. Một câu hỏi hữu ích thường được đặt ra khi xây dựng tầm nhìn đó là “Khu vực quản lý MA trông sẽ như nào trong 10 năm tới (tức là những kết quả bạn mong muốn đạt được trong quá trình quản lý)?” Tầm nhìn có thể bao gồm:

·        Gia tăng lợi ích cho các bên liên quan

·        Sử dụng nguồn lợi bền vững

·        Các dịch vụ hệ sinh thái gia tăng

Khi xây dựng tầm nhìn cho MA, có thể cân nhắc xem xét những câu hỏi hữu ích sau:

·        Hình ảnh hoàn hảo cho MA trong 10-20 năm tới?

·        Điều kiện nguồn lợi thủy sản bạn mong muốn là gì?

·        Điều kiện kinh tế bạn mong muốn là gì?

·        Điều kiện văn hóa – xã hội bạn mong muốn là gì?

·        Bạn muốn để lại gì cho thế hệ tương lai?

Dưới đây là một vài ví dụ -- từ Bắc Mỹ -- minh họa về tầm nhìn để tham khảo cho việc xây dựng tầm nhìn cho kế hoạch EAM/SP của bạn:

·        Các khu bảo tồn biển (MPAs) có các chương trình quản lý hiệu quả, được biết đến rộng rãi, được thực thi, được tài trợ và được mọi người tuân thủ thực hiện, và kết quả là các khu vực này được bảo vệ thành công cho các thế hệ tiếp theo

·        Các cộng đồng ven biển ổn định về kinh tế nhờ có nhiều hoạt động kinh tế đa dạng, bền vững về môi trường và hài hòa với nhau

·        Chính quyền trung ương và địa phương phối hợp làm việc thành công với các cộng đồng ven biển, khu vực tư nhân, các tổ chức chính phủ (NGO) và các tổ chức khoa học để hài hòa các hoạt động ven biển và giảm thiểu đáng kể các nguồn ô nhiễm biển

Để tinh chỉnh tầm nhìn EAM/SP tốt hơn, bạn có thể trả lời các câu hỏi chính sau:

·        Chúng ta muốn đạt được gì thông qua các biện pháp quản lý (các) nguồn lợi thủy sản?

·        Các điều kiện nguồn lợi, các mô hình sử dụng nguồn lợi và các vấn đề trong sử dụng nguồn lợi hiện nay là gì và chúng sẽ thay đổi như thế nào theo thời gian?

·        Những vấn đề hoặc trở ngại nào đang tồn tại hoặc có thể phát sinh trong tương lai đối với hoạt động quản lý nghề cá và quản lý khu vực ven biển?

“Các mô hình quyền lực” (giữa những người dùng khác nhau) nào liên quan đến sử dụng và khai thác nguồn lợi? Có sự khác biệt về giới giữa những người sử dụng nguồn lợi của bạn hay không?

Mục tiêu tổng quát

Mục tiêu tổng quát cho kế hoạch EAM/SP có thể là những mô tả chung tóm tắt trạng thái kỳ vọng cho MA. Các mục tiêu tốt thường là:

·        Mang tính tầm nhìn - một tuyên bố tích cực, phác họa trạng thái kỳ vọng cho MA

·        Cô đọng - ngắn gọn và súc tích để các bên tham gia dễ dàng ghi nhớ

·        Không đổi theo thời gian

·        Bao quát - một tuyên bố chung và rộng tóm tắt tầm nhìn của MA hoặc định hướng các mục tiêu quản lý ưu tiên

Tốt nhất là giới hạn các mục tiêu tổng quát thành các ý nhỏ – thường từ 3 đến 5 ý- cho mỗi bản kế hoạch EAM/SP; ví dụ:

·        Nguồn lợi thủy sản và các nguồn sinh vật biển khác được phục hồi và quản lý bền vững

·        Môi trường sống biển bị suy thoái, dễ bị tổn thương và quan trọng được phục hồi, bảo tồn và duy trì

·        An ninh lương thực cho cộng đồng ven biển được tăng cường và duy trì bền vững

·        Các cộng đồng sống phụ thuộc vào nguồn lợi thủy sản cải thiện được đời sống

·        Các khía cạnh khác thường liên kết với các mục tiêu EAM/SP là:

·        Giảm ô nhiễm nước (và các chất gây ô nhiễm khác) làm suy yếu môi trường nước

·        Phối hợp sử dụng nguồn lợi và/hoặc các hoạt động quản lý

·        Trao quyền cho các cộng đồng tự quản lý nguồn lợi tại địa phương

·        Giáo dục các bên liên quan về vai trò và tầm quan trọng của việc quản lý nguồn lợi thủy sản

Mục tiêu cụ thể

Đối với quy trình EAM/SP, mục tiêu cụ thể được xác định là “Điều bạn muốn đạt được” đối với nguồn lợi thủy sản mà bạn quan tâm. Cụ thể hơn, chúng tôi thường sử dụng khái niệm về “một mục tiêu hoạt động”, hoặc một mục tiêu ở mức có thể đạt được thông qua hoạt động quản lý, để đảm bảo rằng những mục tiêu này có thể đạt được thông qua các nỗ lực thực hiện.

Xây dựng các mục tiêu cụ thể cho kế hoạch EAM/SP có thể bao gồm việc xác định các mối đe dọa và các vấn đề đối với nguồn lợi thủy sản – những điều này, sau đó, được sử dụng để xây dựng các Mục tiêu Quản lý Hoạt động. Để hỗ trợ cho vấn đề này, bạn có thể đặt câu hỏi như “Bạn muốn các nhà quản lý đạt được những điều cụ thể gì cho vấn đề này?” Dưới đây là một số ví dụ về các mục tiêu hoạt động tốt và chưa tốt:

·        Mục tiêu hoạt động = Giảm tỉ lệ cá nhỏ HOẶC tăng số cách tiếp cận nguồn nước của người dân HOẶC giảm số ngày có mức ô nhiễm cao hơn tiêu chuẩn của nhà nước (cụ thể và rõ ràng = tốt)

·        Mục tiêu hoạt động = Cải thiện sức khỏe hệ sinh thái (quá rộng và chung chung = không tốt)

Chỉ số

Một chỉ số là một chỉ số đo lường tình trạng/trạng thái hiện tại của một hợp phần được lựa chọn trong mục tiêu EAM/SP. Khi so sánh với giá trị “mốc chuẩn” đã thống nhất, (các) chỉ số cung cấp thước đo mức độ đáp ứng (các) mục tiêu. Đối với kế hoạch EAM/SP, sẽ rất hữu ích khi xác định được những vấn đề cụ thể, có thể đo lường được, có thể đạt được, thực tế và đáp ứng về thời gian (hay còn được gọi là SMART, như được mô tả trong sơ đồ dưới đây):

Một ví dụ về nguồn lợi thủy sản minh họa cách mục tiêu tổng quát, mục tiêu cụ thể và chỉ số liên kết với nhau:

Hành động quản lý

Đối với một kế hoạch EAM/SP, một hành động quản lý là một hành động giúp đạt được mục tiêu mà bạn đã đề ra. Đối với nguồn lợi thủy sản, các hành động quản lý có thể bao gồm những hành động sau (liệt kê theo các mục khác nhau):

·        Hành động quản lý: Các biện pháp kỹ thuật

·        Kiểm soát sản lượng và cường lực khai thác (ví dụ: ngư cụ, hạn chế số lượng vào khai thác)

·        Kiểm soát không gian và thời gian (ví dụ: các khu bảo tồn biển, đóng cửa theo mùa)

·        Hành động quản lý: Tái tạo hệ sinh thái

·        Phục hồi môi trường sống (ví dụ: tái trồng rừng ngập mặn)

·        Hành động quản lý: Dựa vào cộng đồng

·        Đa dạng hóa nguồn thu nhập (ví dụ: phát triển các sinh kế thay thế)

·        Hành động quản lý: Năng lực nhân sự

·        Nâng cao kỹ năng quản lý nghề cá

·        Tăng cường các thể chế quản lý

·        Tăng cường phối hợp (ví dụ: các nhóm liên ngành thủy sản họp giải quyết các vấn đề

·        Làm việc với các bên liên quan khác để đạt được các mục tiêu ngoài sứ mệnh của bạn.

Liên kết Tầm nhìn, Mục tiêu tổng quát, Chỉ số, và Hành động quản lý với nhau

Sơ đồ dưới đây minh họa cách mục tiêu, chỉ số và hành động quản lý EAM/SP được kết nối với nhau:

* Lưu ý: Nhiều EAM/SP cũng bao gồm “Tuyên bố sứ mệnh” mô tả (các) hoạt động cụ thể của một cơ quan/tổ chức.

Dưới đây là một ví dụ đơn giản - dựa trên cách tiếp cận thực tế được sử dụng ở Bắc Mỹ để giải quyết vấn đề ô nhiễm nhựa trên các tuyến đường thủy ven biển và nội địa - mô tả mối liên hệ giữa mục tiêu cụ thể, chỉ số và hành động quản lý:

·        Mục tiêu hoạt động: Giảm rác thải tại Vịnh Essential

·        Chỉ số: Lượng túi nylon trong Vịnh

·        Mốc chuẩn: Đến năm 2020, lượng túi nylon tại Vịnh Essential giảm 50% so với năm 2010

·        Hành động quản lý: Áp một mức phí nhỏ cho việc sử dụng túi nylon tại các cửa hàng và siêu thị

VIFEP (TH- Hội thảo USAID)